Moet je aanwezig zijn op de uitspraak?

Je bent als beklaagde niet verplicht op de uitspraak aanwezig te zijn. In de meeste gevallen zal ook je advocaat niet bij de uitspraak aanwezig zijn, maar zal hij dezelfde dag op de griffie kennis gaan nemen van het vonnis en dan het vonnis of de uitspraak aan de cliënt meedelen. Wanneer de advocaat vreest dat het OM een onmiddellijke aanhouding zal vragen, zal hij best wel naar de zitting gaan. Hij mag namelijk nog pleiten over de vraag tot onmiddellijke aanhouding om er zo voor te zorgen dat zijn cliënt(e) niet direct naar de gevangenis moet.

Als je als beklaagde toch naar de uitspraak gaat luisteren en het OM zou daar een onmiddellijke aanhouding vragen en de rechtbank zou hierop ingaan, riskeer je wel om direct te worden aangehouden. Informeer je dus goed vooraf bij je advocaat. Bovendien kan de rechtbank niet zomaar iemand onmiddellijk laten aanhouden.

Vanaf een straf van 3 jaar

In 2018 de Wet van 21 december 2017 tot wijziging van diverse bepalingen met het oog op de invoering van een beveiligingsperiode en tot wijziging van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis voor wat de onmiddellijke aanhouding betreft, BS 11 januari 2018 werd de grens om iemand onmiddellijk te kunnen aanhouden opgetrokken van 1 jaar tot 3 jaar. Voor hoofdgevangenisstraffen onder de 3 jaar kan er dus in principe nu geen onmiddellijke aanhouding meer worden uitgesproken.

Enige uitzondering op deze regel zijn veroordelingen wegens terroristische misdrijven of seksuele delicten. Hiervoor blijft de grens behouden op 1 jaar gevangenisstraf.

Op vordering van het OM

De rechtbank kan niet ambtshalve en op eigen initiatief iemand onmiddellijk laten aanhouden. Dit moet steeds gebeuren op uitdrukkelijke vraag van het OM. In de praktijk zal deze na de voorlezing van het vonnis rechtstaan en vragen om de veroordeelde onmiddellijk aan te houden. Als de advocaat (of de veroordeelde zelf) aanwezig is, krijgt deze daarna ook het woord om eventueel te argumenteren waarom een onmiddellijke aanhouding niet moet worden uitgesproken.

Bij vluchtgevaar en recidivegevaar

Een onmiddellijke aanhouding moet door de rechtbank uiteraard worden gemotiveerd en kan niet om eender welke reden worden uitgesproken. Zeer lang was de enige wettelijk voorziene basis het vluchtgevaar van de verdachte. Wanneer de rechtbank aanwijzingen heeft dat de pas veroordeelde zich aan zijn straf zou willen onttrekken kan ze de directe aanhouding bevelen.

In 2019 werd een nieuwe grond ingevoerd: het recidivegevaar. Wanneer de rechtbank vindt dat de kans bestaat dat de veroordeelde nieuwe feiten zal plegen na zijn veroordeling kan ze voortaan ook iemand onmiddellijk laten aanhouden. Men wil op die manier vermijden dat de veroordeelde zijn rechtsmiddelen (zoals hoger beroep) zou uitputten en het veel te lang zal duren voor er een definitieve veroordeling is en hij tussentijds nieuwe feiten zal plegen.

Het komt er dus op aan zeer goed in te schatten wat de kansen zijn op een eventuele onmiddellijke aanhouding tijdens de zitting.